Raki

HISTORYCZNIE

BUDOWA I RODZAJE

Modele raków są bardzo zróżnicowane. Począwszy od budowy czyli sztywne i półsztywne, ich sposobu mocowania, liczby zębów, a także z materiału z którego są wykonane.

Raki sztywne i półsztywne

Raki sztywne to sprzęt przeznaczony głównie do wspinania w trudnym technicznie terenie o charakterze skalno-lodowym. Ich konstrukcja umożliwia korzystanie z samych przednich zębów i utrzymywanie na nich ciężaru wspinacza. Idealne do współpracy z butami o twardej i bardzo twardej konstrukcji podeszwy. Mogą mieć dwa lub jeden ząb atakujący.

Wyróżniamy dwie podkategorie:

• z łącznikiem, gdzie część tylna i przednia są nim połączone. Łącznik uniemożliwia lub mocno ogranicza wzajemny ruch części raków w płaszczyźnie pionowej. To raki do turystyki lodowcowej, wysokogórskiej, na drogi alpejskie z elementami wspinaczkowymi, występują też jako raki do wspinaczki lodowej mikstowej i drytoolingu.
• platformowe gdzie jest to jednolitą całość, to zwykle są raki techniczne o wąskim przeznaczeniu, coraz rzadziej spotykane.

Raki półsztywne

Charakteryzują się ruchomością przedniej i tylnej części raków względem siebie, dzięki elementowi, który łączy części raków. Oferują świetną pracę w trakcie wielogodzinnych podejść w stromym, zalodzonym i śnieżnym terenie. Można stosować je z butami trekkingowymi, które mają elastyczną podeszwę. Ale będą również współpracować z twardym obuwiem wysokogórskim i butami skiturowymi.

Mocowanie: koszykowe, półautomatyczne i automatyczne

Kolejnym istotnym elementem który stanowi o wyborze raków to sposób ich mocowania.

Najpopularniejszy jest system koszykowy. To modyfikacja dawnego systemu paskowego mocowania raków.

Paski zastąpiono elementami z wytrzymałego i odpornego na niskie temperatury, profilowanego tworzywa sztucznego. Mocowanie, tzw.koszyki są w przedniej i tylnej części raków. Ich zadaniem jest jak najlepiej opinać obuwie i stabilnie utrzymywać rak na swoim miejscu.

To proste i uniwersalne rozwiązanie, pasuje niemal do każdego obuwia górskiego.

Raki półautomatyczne do stosowania ze specjalnie przystosowanym obuwiem, profilowaną podeszwą i specjalnym wpustem na pięcie. Raki w przedniej części posiadają koszyk, z tyłu dźwignię mocującą, zabezpieczaną paskiem. Przeznaczone dla użytkowników uprawiających zaawansowaną turystykę górską. Mają większą łatwość zakładania i zdejmowania, doskonałe dopasowanie, ale wymagają już przystosowanego do takich raków obuwia.

Raki automatyczne mają najszybszy do zakładania system, oczywiście tylko na buty, które w przedniej i tylnej części posiadają specjalne wycięcia. W przedniej części metalowy pałąk pozycjonuje rak względem buta, w tylnej, dźwignia z zapięciem napinającym rak i oraz paskiem do zabezpieczenia przed rozpięciem dźwigni. Tylna cześć raka ma specjalne wyprofilowanie, utrzymujące go na pięcie buta.

Materiał i zęby atakujące

Raki mogą być wykonane z wysokiej jakości stali węglowej z domieszką metali szlachetnych. Oferują świetną wytrzymałość i odporność na zużywanie, polecane do intensywnej eksploatacji. Wolniej zużywają się w terenie skalno-lodowym.

Raki z lekkich stopów mają bardzo niską wagę i stanowią mądry wybór, gdzie okazjonalne użycie jest niezbędne. Ale uwaga, są przeznaczone do terenu, gdzie prawie nie występuję skała lub jej ilości są mnimialne.

Poszczególne modele raków mają różne ustawienia przednich zębów atakujących. Poziome do pokonywania terenu w zmrożonym śniegu, lodzie i do wspinania poza twardym naciekowym lodem.

Pionowe w rakach przeznaczonych do wspinaczki w twardym lodzie, mikście i do drytoolingu. Ilość zębów w rakach może być różna. W zależności od rodzaju waha się od 11 monopoint – konfiguracja spotykana w drytoolingu i do wspinania w lodzie, do 14 bipoint z dodatkową parą zębów w przedniej części raka dla zapewnienia lepszego podparcia podczas wspinaczki techniką frontalną.

PRZEZNACZENIE

Mając wiedzę o podstawowych różnicach w budowie i najważniejszych cechach poszczególnych modeli można pokusić się o podsumowanie i podzielić raki pod kątem ich przeznaczenia.

Wysokogórska turystyka kwalifikowana

Wędrówki po twardym podłożu w stromym terenie, tu sprawdzą się raki stalowe,dwunastozębne, półsztywne. Będą mniej wrażliwe na różną specyfikę terenu. Ich elastyczność zapewni komfort podczas dłuższych marszów.

Alpinizm (klasyczny, wyczynowy)

Do klasycznego alpinizmu poleciłbym raki dwunastozębne, sztywne. Jeżeli spełnimy warunek używania butów o twardej konstrukcji podeszwy,możemy używać półsztywnych.Raki dwunastozębne są niezbędne do wspinaczki techniką frontalną, przednie zęby raków powinny być umieszczone poziomo.

W wyczynowym alpiniźmie zęby w rakach powinny być profilowane oraz ustawione pionowo.

Ski-alpinizm / Ski-tury

W tych aktywnościach wykorzystanie stopów lekkich w rakach ma głębokie uzasadnienie. Raki dwunastozębne wykonane ze stopów lekkich są doskonałą alternatywą dla raków stalowych. Pozwalają na zredukowanie wagi wykorzystywanego sprzętu, który ze względu na specyfikę tych dyscyplin większość czasu spędza na plecaku lub w nim. Często noszony jest tylko awaryjnie lub na krótkie strome odcinki skalno-śnieżne.

Wspinaczka lodowa, mikstowa, drytooling

Zdecydowanie zalecam używanie raków sztywnych, stalowych, z zębami atakującymi umieszczonymi pionowo. Muszą zapewniać mocne i stabilne punkty podparcia podczas wspinaczki. Uważam, że tu w grę wchodzi tylko mocowanie automatyczne.

W poprzednich formach aktywności, sposób mocowania raków to rzecz raczej drugorzędna i uwarunkowana indywidualnymi przyzwyczajeniami.

AKCESORIA

Jak każdy sprzęt wspinaczkowy, raki można doposażyć w elementy zarówno ułatwiające użytkowanie jak i do ich transportu.

Jeśli posiadane przez was raki nie mają fabrycznych elementów tzw płytek antyśnieżnych ( anti-snow plates) to koniecznie się w nie należy zaopatrzyć! Ograniczą wnikanie i zbieranie się śniegu w profilu raków. Jest to bardzo prosty sposób na nie klejenie się śniegu do raków, który docenimy szczególnie przy poruszaniu się po mokrym śniegu.

Oprócz pokrowca czy wymiennych zębów, warto mieć zapasowe łączniki, w przypadku uszkodzenia raka można szybko przywrócić jego funkcjonalność.

KONSERWACJA I INNE RADY

Przed rozpoczynającym się sezonem, zafunduj swoim rakom przegląd. Zakładam, że masz te same buty do których masz dopasowane raki.

Jeśli zmieniłeś obuwie pamiętaj o podstawowych zasadach:

• dopasuj długość raków do rozmiaru buta, w prostych rakach ta operacja nie wymaga używania narzędzi;
• w rakach technicznych przygotowanie wymaga więcej czasu, np.wymiana lub zmiana ilości zębów atakujących do wspinaczki w lodzie,tu musisz posłużyć się instrukcją sprzętu;
• w rakach turystycznych przednie zęby powinny wystawać ok 3 cm przed czubek buta;
• dobrze wyregulowane raki powinny bez luzów trzymać się na podeszwie;
• upewnij się, że pałąki czy też koszyki nie są odkształcone i nadal pasują do profilu buta.
• zęby raków ulegają stępieniu; nie muszę nikogo przekonywać, że do bezpiecznego wspinania stan ich naostrzenia jest kluczowy; ostrzymy je przy pomocy ręcznego pilnika ślusarskiego o dużej gradacji;uwaga, używanie elektrycznej wysokoobrotowej ostrzałki może spowodować nieodwracalne zmiany w strukturze materiału, dotyczy to głównie przegrzania, dlatego ręczne ostrzenie jest bezpieczne i skuteczne;
• przed każdym użyciem należy upewnij się, że wszystkie śrubki są dokręcone, nity nienaruszone, a klamry i paski nie noszą śladów uszkodzeń lub zużycia.

Regulacja raków przed wspinaniem/wędrówka sprawi, że przy ich zakładaniu w terenie i przy niskich temperaturach staje się czymś zupełnie innym, niż w ciepłym schronisku. Dobrze wyregulowane raki dadzą się szybko założyć i szybko zdjąć w zależności od potrzeby.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Przechowuj raki suche i najlepiej w przewiewnym, przystosowanym pokrowcu. Zapobiegnie to niepotrzebnej korozji. Jeśli nie masz takowego, pod żadnym pozorem nie używaj plastikowego worka ! Zęby raków mogą uszkodzić odzież, plecak lub spowodować skaleczenia, podczas transportu, dlatego usilnie namawiam do stosowania pokrowca.